بررسی مقایسه ای شاهنامه و دیگر متون منظوم حماسی تا پایان سدّه ششم هجری بر پایه عنصر دعا و نیایش

دعا و نیایش از مفاهیم مهم در بیشتر ادیان و فرهنگ ها به شمار می آید. نیایش در نزد ایرانیان هم به سبب جایگاه خاصّ آن در ادیان پیش از اسلام و هم به دلیل برجستگی آن دین اسلام همواره مورد توجّه بوده است. این مفهوم همچون سایر پدیده های مذهبی و اجتماعی در ادبیّات نیز نمود یافته است. نمود نیایش در ادبیّات عرفانی و متونی که صبغ? مذهبی دارد، امری بدیهی به شمار می آید، امّا شاید در ظاهر به نظر برسد که نیایش چنین جایگاهی در متون حماسی ندارد؛ حال آنکه با تعمّق در متون حماسی می-توان ارزش و اهمّیت آن را دریافت. پرسش های اصلی این پژوهش آن است که آیا دعا و نیایش از لحاظ ادبی در متون حماسی کاربردی دارد و اگر جواب مثبت است، نحو? این کاربرد چگونه است؛ دعا و نیایش از لحاظ مفهومی و سطح اندیشه ای چه جایگاهی در متون حماسی داشته است؛ کاربرد دعا و نیایش در شاهنامه، چه تفاوت و مشابهت هایی با دیگر متون حماسی دارد و تجلّی بلاغی دعا و نیایش در متون حماسی چگونه است؟ بر این اساس، پایان نامه در چهار فصل تنظیم شده است: فصل نخست: کلیّات (بخش نخست: کلیّات پژوهش، بخش دوّم: بررسی آثار حماسی و احوال شاعران حکاسه سرا، بخش سوّم: جایگاه نیایش در دین زرتشت و اسلام و آثار حماسی)؛ فصل دوّم: محتوای نیایش ها در آثار حماسی؛ فصل سوّم: تحلیل بلاغی نیایش های منظومه های حماسی(بخش نخست: معانی، بخش دوّم: بیان، بخش سوّم: بدیع) و فصل چهارم: نتیجه گیری، جداول و نمودارها. بر پایه پرسش های یاد شده، نیایش های موجود در متون مورد پژوهش، استخراج و در 20عنوان کلّی تقسیم بندی شد. در بررسی انجام شده مشخّص شد که متون حماسی می تواند جایگاهی شایسته برای بازتاب نیایش شاعر و شخصیّت های داستانی باشد و شاعران متون حماسی با توجّه به شخصیّت های داستانی، رخدادها و موقعیّت های گوناگون، از غنصر نیایش استفاده های متنوّع و متعدّد کرده اند؛ همچنین مشخّص شد که این کارکرد از جنبه های گوناگون در شاهنامه پر رنگ تر از دیگر متون حماسی است.